"Η Διαμάχη της Μονής Εσφιγμένου και το Αυτοδιοίκητο του Αγίου Όρους: Προκλήσεις και Λύσεις
Γράφει Ερευνητής - Αμυντικός Αναλυτής: Γ.Η
Το Άγιο Όρος, με την πολυδιάστατη θρησκευτική και πολιτιστική του κληρονομιά, αποτελεί έναν από τους πιο ιδιαίτερους τόπους στον Ορθόδοξο κόσμο, έχοντας ταυτόχρονα ένα μοναδικό καθεστώς αυτοδιοίκησης.
Σύμφωνα με το Σύνταγμα της Ελλάδας και διεθνείς συμφωνίες, το Άγιο Όρος απολαμβάνει το προνόμιο του αυτοδιοίκητου, το οποίο εκτείνεται τόσο σε πνευματικά όσο και σε διοικητικά θέματα, χωρίς αυτό όμως να το καθιστά ξεχωριστή οντότητα από το υπόλοιπο ελληνικό κράτος.
Ως προς το πνευματικό του σκέλος, το Άγιο Όρος βρίσκεται υπό την ανώτατη εποπτεία του Οικουμενικού Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης. Ο Πατριάρχης, ως ο θρησκευτικός ηγέτης των Ορθοδόξων, έχει την πνευματική ευθύνη για τα ζητήματα πίστης και εκκλησιαστικής παράδοσης στον Άθω.
Οι 20 ιερές μονές που απαρτίζουν το Άγιο Όρος διατηρούν την εσωτερική τους πνευματική αυτονομία, με σεβασμό όμως στις πατριαρχικές οδηγίες.
Από την άλλη, το διοικητικό μέρος του Αγίου Όρους βρίσκεται υπό την εποπτεία του ελληνικού κράτους. Αν και η διοίκηση των μοναστηριών και των κοινοτήτων είναι αυτόνομη, το κράτος έχει τον απόλυτο έλεγχο της διαφύλαξης της δημόσιας τάξης και ασφάλειας στην περιοχή. Αυτό σημαίνει ότι η αστυνομία, οι τελωνειακές αρχές και άλλες κρατικές υπηρεσίες λειτουργούν κανονικά στο Άγιο Όρος, όπως και σε κάθε άλλη περιοχή της ελληνικής επικράτειας.
Παρά το ιδιαίτερο καθεστώς του, το Άγιο Όρος δεν αποτελεί ξεχωριστό κομμάτι από το ελληνικό κράτος ούτε απολαμβάνει νομικής ασυλίας όσον αφορά θέματα που εμπίπτουν στο ελληνικό δίκαιο.
Το αυτοδιοίκητο δικαίωμα που απολαμβάνει περιορίζεται αυστηρά στα εκκλησιαστικά και πνευματικά ζητήματα, χωρίς να του παρέχεται ελευθερία από τους νόμους που ισχύουν για όλους τους πολίτες και τις περιοχές της Ελλάδας. Έτσι, κάθε πτυχή της δημόσιας ζωής, που δεν αφορά θρησκευτικά ζητήματα, υπάγεται στο γενικό νομικό πλαίσιο της χώρας.
Αυτό το μοναδικό καθεστώς επιτρέπει στο Άγιο Όρος να λειτουργεί με βάση την παράδοσή του και την πνευματική του αποστολή, διατηρώντας την ισορροπία ανάμεσα στη θρησκευτική αυτονομία και την κρατική εποπτεία.
Το Άγιο Όρος, αν και αποτελεί πνευματικό κέντρο παγκόσμιας εμβέλειας για την Ορθοδοξία, ανήκει αποκλειστικά στην ελληνική επικράτεια.
Κανένα άλλο κράτος πέραν του ελληνικού δεν έχει δικαίωμα παρέμβασης στη διοίκηση ή στη διαχείριση των θεμάτων του. Η παρουσία ξένων μοναχών στο Άγιο Όρος δεν σημαίνει ότι αποκτούν δικαιώματα επί της γης ή της διοίκησης της περιοχής. Οι ξένοι μοναχοί είναι φιλοξενούμενοι και συμμετέχουν στη μοναστική κοινότητα με σεβασμό στους κανόνες και το καθεστώς που έχει οριστεί από το ελληνικό Σύνταγμα και υπό την εποπτεία του Οικουμενικού Πατριαρχείου και του ελληνικού κράτους.
Η αυτονομία του Αγίου Όρους αφορά μόνο ζητήματα θρησκευτικής και εκκλησιαστικής διακυβέρνησης και η ελληνική πολιτεία είναι η μόνη αρμόδια για τη διαφύλαξη της δημόσιας τάξης και της ασφάλειας στην περιοχή.
Η επίλυση της διαμάχης στη Μονή Εσφιγμένου απαιτεί λεπτούς χειρισμούς και συντονισμένες προσπάθειες τόσο από την Εκκλησία όσο και από το ελληνικό κράτος.
Μια πρόταση για την αντιμετώπιση του ζητήματος θα μπορούσε να περιλαμβάνει τα εξής βήματα:
Διαμεσολάβηση από τρίτους: Η εμπλοκή ενός ουδέτερου διαμεσολαβητή, ο οποίος θα είναι σεβαστός και από τις δύο πλευρές, θα μπορούσε να συμβάλει στην αποκατάσταση του διαλόγου μεταξύ της παλιάς αδελφότητας και του Πατριαρχείου. Ένας έμπειρος διαμεσολαβητής θα μπορούσε να προσφέρει έναν ασφαλή και εποικοδομητικό χώρο για να συζητηθούν οι διαφορές.
Νομική επίλυση με σεβασμό στις θρησκευτικές ευαισθησίες: Η ελληνική πολιτεία πρέπει να συνεχίσει να εφαρμόζει τις δικαστικές αποφάσεις, αλλά με προσεκτικό τρόπο που να αποφεύγει τη χρήση βίας ή την πρόκληση εντάσεων στο Άγιο Όρος. Θα μπορούσαν να εξεταστούν μέτρα όπως η σταδιακή εκκένωση της Μονής από την παλιά αδελφότητα, με εναλλακτική στέγαση σε άλλες περιοχές.
Παροχή θεσμικών εγγυήσεων: Η παλιά αδελφότητα θα μπορούσε να λάβει εγγυήσεις ότι τα θρησκευτικά της πιστεύω και η αντίθεσή της στις οικουμενικές πρωτοβουλίες θα γίνουν σεβαστά, αρκεί να τηρεί το νομικό και εκκλησιαστικό πλαίσιο. Αυτές οι εγγυήσεις θα μπορούσαν να διευκολύνουν τη μετάβαση και την αποδοχή μιας νέας πραγματικότητας.
Ενίσχυση του ρόλου του Πατριαρχείου: Το Οικουμενικό Πατριαρχείο, ως πνευματικός ηγέτης του Αγίου Όρους, θα μπορούσε να ενισχύσει το ρόλο του με νέα προσέγγιση, δείχνοντας κατανόηση στις αντιδράσεις της παλιάς αδελφότητας και προσπαθώντας να βρει τρόπους συμφιλίωσης, χωρίς να υποχωρήσει σε θέματα αρχών.
Η λύση θα πρέπει να βασίζεται σε συνδυασμό του διαλόγου, της νομικής επιβολής και της διασφάλισης της πνευματικής ενότητας του Αγίου Όρους, ενώ παράλληλα θα σέβεται την παράδοση και την αυτονομία των μοναστηριών.
Αφού η παλιά αδελφότητα της Μονής Εσφιγμένου δεν αποδεχθεί καμία μορφή διαλόγου ή διαμεσολάβησης και συνεχίζει να αρνείται τόσο την πνευματική όσο και τη διοικητική νομιμότητα του Πατριαρχείου και του ελληνικού κράτους, η λύση τοτε γίνεται πιο δύσκολη και απαιτεί αποφασιστικά βήματα.
Σε αυτή την περίπτωση, οι προτάσεις που ακολουθούν θα μπορούσαν να βοηθήσουν στη διαχείριση της κρίσης:
1. Σταδιακή εφαρμογή του νόμου
Το ελληνικό κράτος, εφαρμόζοντας την απόφαση των δικαστηρίων, μπορεί να προχωρήσει σε σταδιακή και προσεκτική απομάκρυνση της παλιάς αδελφότητας από τη Μονή, χωρίς τη χρήση βίας που θα μπορούσε να κλιμακώσει τις εντάσεις. Αυτό μπορεί να γίνει με προειδοποιήσεις, χρονικά περιθώρια και συγκεκριμένα διοικητικά μέτρα. Αν δεν υπάρξει συμμόρφωση, η επιβολή του νόμου πρέπει να συνεχιστεί, με αυστηρό αλλά ειρηνικό τρόπο.
2. Παροχή εναλλακτικής στέγασης
Για να μειωθούν οι αντιδράσεις, το κράτος θα μπορούσε να προσφέρει στην παλιά αδελφότητα εναλλακτικό χώρο, εκτός Αγίου Όρους, όπου θα μπορούν να διατηρήσουν τη μοναστική τους ζωή σύμφωνα με τις πεποιθήσεις τους, χωρίς όμως να διατηρούν τη διοικητική εξουσία της Μονής Εσφιγμένου. Αυτό θα μπορούσε να γίνει σε συμφωνία με άλλους μοναστηριακούς χώρους, υπό την αιγίδα της Εκκλησίας.
3. Ενίσχυση της αστυνομικής παρουσίας
Η διατήρηση της δημόσιας τάξης και ασφάλειας είναι πρωταρχικό καθήκον του κράτους. Εάν η αδελφότητα συνεχίσει να αρνείται τη συνεργασία και τη συμμόρφωση με τις δικαστικές αποφάσεις, είναι απαραίτητη η ενίσχυση της αστυνομικής παρουσίας στην περιοχή, ώστε να διασφαλιστεί ότι οι αποφάσεις θα εφαρμοστούν. Η παρουσία αυτή θα μπορούσε να συνοδευτεί από αυστηρό έλεγχο εισόδου και εξόδου στη Μονή, ώστε να αποφευχθούν εντάσεις ή παράνομες δραστηριότητες.
4. Κλείσιμο της πρόσβασης σε οικονομικούς πόρους
Το κράτος θα μπορούσε να περιορίσει την πρόσβαση της παλιάς αδελφότητας σε οικονομικούς πόρους που διαχειρίζεται η Μονή, ασκώντας πίεση για την εκκένωση της.
5. Νομικές κυρώσεις
Σε περίπτωση συνεχούς άρνησης συμμόρφωσης, οι μοναχοί της παλιάς αδελφότητας θα πρέπει να αντιμετωπίσουν τις νομικές συνέπειες της πράξης τους. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει επιβολή προστίμων ή ακόμα και ποινικές κυρώσεις, εφόσον συνεχίσουν να καταλαμβάνουν τη Μονή παράνομα.
6. Δημόσια ενημέρωση και ευαισθητοποίηση
Μια δημόσια καμπάνια ενημέρωσης από το Πατριαρχείο και το κράτος θα μπορούσε να τονίσει το πνευματικό και νομικό υπόβαθρο της απόφασης. Αυτό θα μπορούσε να αποδυναμώσει την ηθική και θρησκευτική στήριξη που πιθανώς απολαμβάνει η παλιά αδελφότητα από κάποιους υποστηρικτές.
Η λύση δεν θα είναι εύκολη, αλλά η συντονισμένη και σταδιακή εφαρμογή του νόμου με αποφασιστικότητα και σεβασμό στις θρησκευτικές ευαισθησίες μπορεί να οδηγήσει στη λήξη της διαμάχης και στην αποκατάσταση της νόμιμης διοίκησης της Μονής.
Μοιράσου το με τους φίλους σου